Binnen de Gouda Tijdmachine loopt het project Wijdstraat. Met dit project willen de vrijwilligers van de Gouda Tijdmachine informatie vinden over de 13 (ooit 14) panden aan de oostzijde van de Wijdstraat in Gouda. Doel is om relevante (archief)bronnen te identificeren en van hieruit een reconstructie te maken van deze panden en hun eigenaren/bewoners door de tijd heen. Wat in dit project geleerd wordt kan hopelijk worden ‘opgeschaald’ naar heel historisch Gouda.
De (archief)bronnen zijn heel belangrijk: alle (linked open) data binnen de Gouda Tijdmachine moet gebaseerd zijn op (archief)bronnen. De toegankelijkheid van de (archief)bronnen voor de vrijwilligers van de Gouda Tijdmachine om onderzoek te doen is dus van groot belang. Een deel van de bronnen is nog niet online beschikbaar; dit is dan ook de taak van één van de werkgroepen van de Gouda Tijdmachine om materiaal te fotograferen (met de mobiele telefoon + scantent) of te scannen (op apparatuur van het Streekarchief Midden-Holland)..
Een deel van de foto’s/scans (dat niet aan de kwaliteitseisen van het streekarchief voldoet) wordt opgeslagen in het collectiebeheersysteem van de Gouda Tijdmachine: Omeka S. Het streekarchief heeft zelf al een aanzienlijk deel van de voor dit project relevante bronnen gescand. Scans van aktes staan in (het DAM van) het collectiebeheersysteem van het streekarchief: Vitec Memorix. Kranten en adresboeken komen in de krantenviewer van het streekarchief: Vitec Periodiekenviewer. Foto’s (waaronder ook bouwvergunningen) staan in de beeldbank van het streekarchief: Vitec Beeldbank. NB: Vitec heette voorheen Picturae.
Voor wat betreft kranten gaat er binnenkort een vrijwilliger aan de slag om – binnen het crowdsourcingsplatform van de Gouda Tijdmachine: Vele Panden – digitaal krantenknipsels te knippen die relevant zijn voor de Wijdstraat in Gouda. Waar het bij de bronnen in de vorige paragraaf dus vooral gaat om scans/foto’s van de hele pagina, gaat het bij de krantenknipsels om uitsnedes van scans! Voor een belangrijk deel gaat het om de Goudsche Courant die via de krantenviewer van het streekarchief beschikbaar wordt gemaakt.
Maar wie historische kranten zegt, denkt natuurlijk gelijk ook aan Delpher. De krantenknipsel tool (die technisch gezien annotaties maakt op basis van het W3C Web Annotation Model van een uitsnede, inclusief tags voor type artikel en adres en de automatisch via Tesseract herkende tekst) is daarom geschikt gemaakt om artikels van kranten zowel Vitec Periodiekenviewer als Delpher te ‘knippen’.
Bronnen / bronsystemen
De tot nu toe verzamelde bronnen, veelal specifieke pagina’s/folio’s uit één of soms 2 bronnen, zijn gegroepeerd voor de onderzoeker op brontype:
| Brontype | Bronsysteem | Bronorganisatie |
|---|---|---|
| Apparaat Matthijs | Omeka S | Gouda Tijdmachine |
| Oorsponkelijke Aanwijzende Tafels | Vitec Beeldbank | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed |
| Volkstellingen | Vitec Memorix | Streekarchief Midden-Holland |
| Bevolkingsregisters | Vitec Memorix | Streekarchief Midden-Holland |
| Adresboeken | Vitec Periodiekenviewer | Streekarchief Midden-Holland |
| Omeka S | Gouda Tijdmachine | |
| Beeldbank | Vitec Beeldbank | Streekarchief Midden-Holland |
| Bouwvergunningen | Vitec Beeldbank | Streekarchief Midden-Holland |
| Verpondingen | Omeka S | Gouda Tijdmachine |
| Krantenknipsels | Vitec Periodiekenviewer | Streekarchief Midden-Holland |
| Delpher.nl | KB, nationale bibliotheek |
Samenbrengen van afbeeldingen
De manier om de foto’s en scans vanuit verschillende plekken samen te brengen, zonder afbeeldingen te kopiëren, is natuurlijk IIIF! IIIF is een internationaal raakwerk van standaarden die de interoperabiliteit van afbeeldingen bevordert..
In de IIIF Presentation API staan afspraken hoe je de (technische en inhoudelijke) metadata van afbeeldingen specificeert in een Manifest (in JSON-LD) en samenbrengt in collectie’s. Dus voor bijvoorbeeld de Adresboeken (specifiek die pagina’s over de Wijdstraat, over meerdere jaargangen heen) moest er een Manifest worden gemaakt. Eén van de onderdelen van het Manifest is de link naar de afbeelding – bij de bron. Hiervoor is de IIIF Image API die specificeert hoe je (delen) van een afbeelding kunt opvragen via een vastgestelde URL.
Bijna alle systemen in bovenstaande tabel bieden de afbeeldingen aan via een IIIF Image API! Bij Omeka S is dit redelijk beschreven, bij de producten van Vitec (voorheen Picturae) moet je het maar weten dat de afbeeldingen gewoon via een IIIF URL zijn op te vragen… hoera!
[voor de techneuten]
Via het netwerk tabje van de developer console van je favoriete browser zie je bij archiefwebsites op basis van Vitec (voorheen Picturae) de verzoeken langskomen naar de afbeeldingen, zoals bijvoorbeeld:
- https://images.memorix.nl/sahm/getpic/554dd467-a77d-f6a4-26ff-1301f52e248a/22.jpg
- https://images.memorix.nl/sahm/deepzoom/7879153d-596d-191e-6a27-40e45acde491_files/12/7_2.jpg
de bijbehorende IIIF Image API info.json adressen kun je eenvoudig hieruit afleiden:
- https://images.memorix.nl/sahm/iiif/554dd467-a77d-f6a4-26ff-1301f52e248a/info.json
- https://images.memorix.nl/sahm/iiif/7879153d-596d-191e-6a27-40e45acde491/info.json
[/voor de techneuten]
Voor het maken van de manifesten gebruikte ik de IIIF Manifest Editor van de Bodleian Libraries (Univerisity of Oxford). Niet echt de meest gebruikersvriendelijke tool voor leken, maar ik verwacht dat ontwikkelaars (van dienstverleners / IT leveranciers) hiervoor eenvoudigere tools gaan ontwikkelen.
Het verzamelen van alle IIIF Image URL’s was een heel karwei met veel handwerk. Ik zou er dan ook graag voor willen pleiten dat leveranciers een IIIF Manifest / info.json link gaan tonen bij hun Deel functionaliteit. Tevens zou ik leveranciers van stamboomprogramma’s willen oproepen om IIIF te ondersteunen.
De oplettende lezer zal zich afvragen hoe de (uitsnedes van) kranten van Delpher via IIIF beschikbaar zijn gekomen. Ik weet dat de KB, nationale bibliotheek de implementatie van IIIF op het netvlies heeft staan. Maar sorry collega’s, ik ben ongeduldig (ik hoop dat deze use case bijdraagt aan de business case voor IIIF). Dus voor de krantenknipsels tool van de Gouda Tijdmachine heb ik specifiek voor Delpher een IIIF Image Server (op basis van Cantaloupe) ingericht die gedownloade hoge resolutie downloads van Delpher beschikbaar maakt via de IIIF Image API op de Gouda Tijdmachine. Op termijn kan hopelijk de IIIF infrastructuur van de KB hiervoor worden gebruikt.
Ondersteuning van onderzoeker
Het resultaat van dit IIIF klusje zijn meerdere IIIF Manifesten met materiaal over de Wijdstraat in Gouda die via een IIIF collectie zijn samengebracht: https://www.goudatijdmachine.nl/omeka/files/iiif/wijdstraat/collectie.json Dit online JSON-LD bestand kun je vervolgens bekijken in een open-source IIIF viewer als Universal Viewer, Mirador of Clover.
Voor de vrijwilligers van de Gouda Tijdmachine heb ik de Universal Viewer met link naar de collectie.json opgenomen op de projectpagina van de Wijdstraat, in de herkenbare look-and-feel en met de mogelijkheid om te wijzen op de ‘index’ en de ‘fullscreen’ opties.
Met deze “virtuele bronnenzaal Wijdstraat” kan ik – als vrijwilliger van de Gouda Tijdmachine – aan de slag met één van die andere klusjes: bepalen wat de adressen van die 13 (ooit 14) panden waren van begin 19de eeuw tot en met heden. Want helaas heeft de gemeente de verschillende hernummeringen nooit goed vastgelegd (of die bronnen zijn niet bewaard gebleven of nog niet gevonden), dus moeten we de plaatselijke aanduidingen en adressen – op basis van bronnen die we wél hebben – reconstrueren door de tijd heen. Deze IIIF toepassing maakt dat klusje weer iets eenvoudiger!
