Netwerk Oorlogsbronnen (NOB) wil gegevens over personen met een relatie tot de Tweede Wereldoorlog digitaal vindbaar maken. Open Archieven ontsluit bronnen die meer dan 80 archiefinstellingen en historische verenigingen ter beschikking stellen. De ruim 194 miljoen persoonsvermeldingen die Open Archieven nu doorzoekbaar maakt is deels afkomstig van overlijdensakten van de burgerlijke stand. Een deel hiervan zal betrekking hebben op slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Deze informatie is interessant voor het NOB, dit verslag beschrijft het proces en resultaten.
Selectie van gegevens – plaatsnamen van kampen
Open Archieven kan doorzocht worden, via de browser of via een API, op diverse aspecten. Om de overlijdensakten van oorlogsslachtoffer te vinden moet er worden gezocht naar:
- overlijdensakten, dus brontype “BS Overlijden”.
- op overlijdensakte staan meerdere personen, we willen echter alleen de overledenen niet de vaders, moeders en partners, dus rol “Overledene”.
- het gaat om slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, dus qua gebeurtenis valt in de periode “1940-1945”. NB: het gaat hier om de datum van de gebeurtenis (EventDate), veelal werd er pas jaren later een overlijdensakte opgemaakt, de aktedatum (SourceDate) kan dus in de periode 1940-1951 liggen, wanneer bij aktes – ten onrechte – de aktedatum als gebeurtenisdatum is genomen worden akten na 1945 door dit selectiecriterium gemist.
- (plaats)naam van een kamp.
Voor de te zoeken plaatsnamen is gebruik gemaakt van de WO2-thesaurus van het NIOD. Hierin zit ook een lijst met kampen. Per kamp is er informatie beschikbaar als de naam, de plaatsnaam (meerdere schrijfwijzen) en de geo-locatie. Dit alles is beschikbaar in meerdere formaten, waaronder JSON-LD, Turtle, RDF/XML en RDF/JSON. Een autoritatieve lijst die ook nog een makkelijk geautomatiseerd gebruikt kan worden!
Eerste resultaten
Op basis van de selectiecriteria is allereerst gekeken hoeveel overlijdensakten gevonden konden worden per kamp/plaats. Het resultaat is vastgelegd in een open, downloadbaar JSON bestand met matchresultaten. Op een projectpagina op Open Archieven (1) worden deze matches gevisualiseerd in tabelvorm en op een kaart. In de tabel geeft de eerste kolom de kampnaam weer (en linkt naar de thesaurus). De tweede kolom geeft de zoektermen weer (de pref- en altLabels), hierbij zijn de termen gelinkt als deze zoekresultaten opleverde. Tenslotte geeft de laatste kolom het aantal overlijdensakten weer (hier kunnen dubbelingen in zitten, sommige overlijdensakten zijn zowel bij gemeentearchief en RHC opgenomen).
Tweede selectie – later ingeschreven / elders overleden
Wat opvalt zijn de relatief hoge aantallen bij Nederlandse plaatsnamen zoals Amersfoort, Ommen en Zutphen. Deze aantallen bevatten namelijk ook de overlijdensakten van personen die “gewoon” in die plaats zijn overleden en dus hoogstwaarschijnlijk geen oorlogsslachtoffer zijn. Wat nodig is, is een nadere selectie van de overlijdensakten. Om te bepalen of het om een oorlogsslachtoffer gaat zijn de volgende regels gehanteerd:
- de aktedatum ligt minimaal 2 maanden na de overlijdensdatum (voorbeeld)
- wanneer de aktedatum hetzelfde is als de overlijdensdatum (veelal gaat het om onjuiste aktedatums in de data) worden aanvullende aktegegevens bekeken, bijvoorbeeld:
Helaas blijken de geïndexeerde gegevens van akten niet altijd afdoende om te bepalen of het een oorlogsslachtoffer is. Handmatige inspectie is dan wat er overblijft.
Open collectie van overlijdensakten oorlogsslachtoffers
De eerste selectie leverde 26.050 31.560 overlijdensakten op, deze set is beschikbaar als een open, downloadbare A2A collectie (gecomprimeerd 5,6 6,7 MB). Op deze eerste selectie zijn de bovenstaande regels toegepast wat een subset oplevert van 10.275 11.986 overlijdensakten van oorlogsslachtoffers. Ook deze set is beschikbaar als open, downloadbare A2A collectie (gecomprimeerd 2,3 2,7 MB). Deze gefilterde set is ook op een projectpagina op Open Archieven te bekijken en te doorzoeken.
De collectie van overlijdensakten van oorlogsslachtoffers kan bijvoorbeeld door Netwerk Oorlogsbronnen worden gebruikt in hun personenportaal! Naast het NIOD kunnen ook andere partijen als de Oorlogsgravenstichting en Vriendenkring Neuengamme deze collectie gebruiken, bijvoorbeeld om te controleren of hun collectie compleet is of om aanvullende informatie (en links) aan de eigen collectie toe te voegen.
[update 8-6-2018] de aantallen in de voorlaatste paragraaf zijn aangepast vanwege een aanpassing in de zoekstrategie die wordt beschreven in Thesaurus gebruik bij zoeken en matchen]
