Op Open Archieven zijn de gezinskaarten van Stadsarchief Delft via crowd-sourcing geïndexeerd. Het resultaat van de crowd-sourcing is een (opendata) bestand met daarin de beschrijving van alle personen op een kaart. Het gaat hierbij om de voornaam, tussenvoegsel, achternaam, geboortedatum en geboorteplaats.
Met de verhoogde aandacht voor privacy kijken veel archiefinstellingen naar dit soort collecties omdat ze mogelijk gegevens van levende personen bevatten. Sommige archiefinstellingen halen de gehele gezinskaarten collectie offline. Een enkel archief – Stadsarchief Amsterdam – probeert met het tonen van een disclaimer, waarop de bezoeker akkoord moet geven, alle gegevens online te houden.
Een deel van het probleem betreft het feit dat gezinskaarten mogelijk bijzondere persoonsgegevens bevatten. Het “mogelijk” slaat op het feit dat gegevens alleen persoonsgegevens zijn als de persoon in kwestie nog leeft, daarover later meer. Het geloof is een voorbeeld van een bijzonder persoonsgegeven waar extra eisen aan werden (onder WBP) en worden (onder AVG) gesteld vanuit de privacy wetgeving.
Een gezinskaart is veelal een gestructureerd blad waar gegevens kolomsgewijs zijn ingevuld. Hieronder een voorbeeld van een Delftse gezinskaart. De meest rechter kolom is ‘Kerkgenootschap’. Het is vrij eenvoudig om deze kolommen in de scans zwart te maken.
Bron: Gezinskaarten Delft (1908-1939), Delft, archief 16, inventarisnummer 361, aktenummer 47 (NB: alle personen zijn meer dan 110 jaar geleden geboren dus hoogstwaarschijnlijk allen overleden).
Naast de bijzondere persoonsgegevens blijven deze collecties “last” houden van het feit dat deze mogelijk persoonsgegevens bevatten. Als je als archiefinstelling niet de disclaimer route durft te bewandelen maar alles offline halen ook te rigoureus vindt zou je een selectie online kunnen houden op basis van de aannemelijke kans (of het gegeven) dat alle personen op een gezinskaart (of ander archiefbescheiden) zijn overleden.
Selectie op basis van geboortejaar
Omdat de Delftse dataset voor elke persoon de geboortedatum bevat biedt dat een mooi startpunt voor een analyse van een dergelijke selectie.
Als je het criterium “een kaart waarvan alle personen 110 jaar of meer geleden geboren zijn mag online” los laat op de dataset met 25.037 gezinskaarten van Stadsarchief Delft, dan komt er na het geautomatiseerd controleren van 121.972 geboortedatums uit dat 9.500 gezinskaarten (dat is slechts 37%) hieraan voldoen. Offline blijven in dat geval 15.537 kaarten (63 %). Verlaag je de jaargrens naar 100 jaar (gelijk aan de openbaarheid van geboorteakten), dan zouden 14.596 (58%) van de gezinskaarten online kunnen.
Natuurlijk is dit een moment opname. Elke jaar zou de set die online getoond mag worden groter worden. Voor de Delftse gezinskaarten zou het moment van 100% online liggen in 2053…
Ideaal is de selectie op geboortejaar niet. Een grens van 110 of 100 jaar gerekend vanaf de geboortedatum zorgt er namelijk voor dat een heleboel kaarten ten onrechte niet getoond worden. Veel personen zullen immers deze hoge leeftijd niet hebben bereikt. De grafiek “Absolute sterfte naar leeftijd en geslacht” van Volksgezondheidenzorg.info geeft een beeld (uit 2016).
Op naar een open register van overledenen
Wat je zou willen is een controle of een persoon is overleden. Een open nationaal register van overledenen zou hier uitkomst bieden. Helaas is die er nog niet. Ik hoop dat de archiefsector helpt in het bepleiten van nut en noodzaak van een dergelijk open register. Met dit open register van overledenen zou veel meer archiefmateriaal (bijvoorbeeld oorlogsbronnen) online kunnen komen en blijven!
